نقطه سر خط. انگار همین دیروز بود که به هر جا می‌رفتی صحبت از هدفمندی یارانه‌ها بود و اینکه دولت چگونه باید آن را اجرا کند.

نقدها به دولت بیشتر این بود که باید دهک‌های درآمدی را شناسایی کند و مثلا به 5 دهک یا 7 دهک یارانه بدهد.

یکی از مخالفان این کار جمشید پژویان بود. او که در آن زمان از موافقان سرسخت هدفمندی یارانه بود، می‌گفت: امکان شناسایی دهک‌ها وجود ندارد و تنها در گام اول می‌توان به صورت داوطلبانه از ثروتمندان خواست که برای دریافت یارانه ثبت نام نکنند.

وقتی طرح از 28 آذر 89 آغاز شد و به همه افراد یارانه پرداخت شد،‌ بسیاری از نمایندگان مجلس و برخی کارشناسان به این اقدام انتقاد می‌کردند و می‌گفتند این شکل از پرداخت یارانه، هدفمندی یارانه‌ها نیست.

این انتقادات ادامه داشت تا اینکه برخی منتقدان این اقدام بر مسند امور نشستند. همانطور که نوبخت خود در همایش روز ملی آمار گفت، او چندین سال در مرکز پژوهشی مشغول به کار بوده و مطالعات گسترده‌ای داشته است.

شاید به همین دلیل بود که فکر می‌کرد، می‌توان با انجام برخی کارها چند دهک را حذف کرد اما وقتی هم او و هم وزیر اقتصاد وارد گود شدند، به این نتیجه رسیدند که کار در اتاق‌های دربسته با کار در وسط میدان متفاوت است.

*عقبگرد نوبخت در گام اول

نوبخت در 21 مهر ماه امسال، با حضور در برنامه تلویزیونی گفت: در قانون آمده است با توجه به اینکه بین قیمت حامل‌ها در کشور با آنچه در آن سوی مرزها عرضه می‌شود فاصله قابل توجهی وجود دارد، بهتر است قیمت‌های داخل به قیمت منطقه‌ای برسد و از این افزایش قیمت، 50 درصد به نسبت درآمد خانوارها بین آنها تقسیم شود، یعنی کم‌درآمدها بیشتر و پردرآمدها کمتر دریافت کنند زیرا اغنیا نیازی به کمک دولت ندارند، اما متأسفانه همه منابع به خانوارها اختصاص یافت و سهم تولید داده نشد.

وی ادامه داد: ماده 7 قانون هدفمندی تأکید دارد که یارانه نباید به همه به صورت یکسان داده شود و بخشی از افرادی که الان یارانه می‌گیرند نباید دریافت کنند چون این عدالت نیست بلکه مساوات است.

معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور تصریح کرد: باید بررسی شود چه دهک‌هایی نیاز به یارانه ندارند چون همه به غلط فکر می‌کنند حتماً باید این رقم را بگیرند؛ قبلاً هم در برنامه رئیس‌جمهور این موضوع ذکر شده بود و من هم در اولین برنامه تلویزیونی در مورد حذف چند دهک نظر خود را اعلام کردم.

اما مدتی سپری شد و به تدریج، صراحت‌ها و قاطعیت‌ها در اعلام حذف 3 دهک به اما و اگر گرایید. چون اقتصاددانان و کارشناسان مجرب دریافتند که هم‌اکنون در شرایط اطلاعات کامل نئوکلاسیکی نیستیم و نمی‌توان به راحتی اغنیا را شناسایی کرد.

به همین دلیل بود که 6 روز پیش در مواجهه با این سوال که چه زمانی دهک‌ها حذف می‌شوند، پاسخ داد: این کار در حال بررسی است، اما قطعا اطلاعات موجود ناکافی است و باید تقویت و پردازش شود، چون دولت اعتقاد دارد هیچ گونه تنش و چالشی نباید در جامعه به وجود آید.

مجلس برای دولت سه ماه فرصت تعیین کرد تا بتواند، این ثروتمندان را شناسایی و آنها را از شمول دریافت یارانه حذف کند اما معاون رفاه اجتماعی وزیر تعاون، کار و رفاه با اشاره به مشکلات موجود، گفت: برای اینکه بتوانیم بانک اطلاعاتی طراحی کرده و ثروتمندان را شناسایی کنیم به یک سال زمان نیاز است.

*عقب گرد آقای وزیر اقتصاد دومین مقام بلند پایه دولت

شب گذشته نیز علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد تیر خلاص را زد و گفت: حساب‌های ملی ما براساس روش هزینه و تولید است، بنابراین درآمدهای مردم به تفکیک در دسترس ما نیست، اطلاعات آماری کارشناسان مرکز آمار ایران و سایر دستگاه‌های آماری مورد بررسی دقیق قرار گرفته و امکان اینکه گروه‌‌های درآمدی را شناسایی کنیم وجود ندارد؛ اما کارگروهی در دولت مشغول مطالعه است تا این کار منطقی و در عین حال با ضریب خطای پایین انجام شود تا افراد با درآمد بالا در کشور شناسایی شوند.

وی تصریح کرد: تا این لحظه که بنده در خدمت شما هستم یک راه منطقی و قابل اتکا برای شناسایی گروه‌های درآمدی‌ بالا پیدا نکرده‌ایم.

شاید حالا زمان مناسبی باشد تا تیم جدید اقتصادی دولت تدبیر و امید، نسبت به تحلیل‌ها و محاسبات محافل پژوهشی خود و یا دانشکده اقتصاد و اجرای آنها در عالم واقع اندکی تفکیک قائل شده و با قطعیت درخصوص برنامه‌ها و نسخه‌های اقتصادی خود صحبت نکنند.

شاید دیگر این است که بهتر است از انتقادهایی که در هر کوی و برزن و هر همایش و جلسه‌ای نسبت به قبلی‌ها می‌گوییم، اندکی بکاهیم چون اصلاح روند یکی از همین انتقاد‌ها در گام اول به بن بست خورده است، البته نه راه پس وجود دارد و نه راه پیش.

حداقل کاری که می‌توان کرد این است که هر چه قبلی‌ها انجام داده‌اند را غیر علمی و غیر منطقی و غیر کارشناسی و چندین غیر دیگر ندانیم. اول خوب تحقیق کرده و سپس اظهار نظر کنیم.

مرتضی ماکنالی